Pocz±tek ksi±żki...O Galicji ...Zdjęcia z kresów ..Mapy historyczne..Kresy wschodnie

Pocz±tek

Inne miescowo¶ci powiatu ¦widnica

Słownik Geograficzny KRÓLESTWA POLSKIEGO I INNYCH KRAJÓW SŁOWIAŃSKICH.

Biala, 1.) niem. Bielan, ws, pow. raciborski, niedaleko Hulczyna, w par. katol. Buslawice. 2.) B., przysiólek wsi Gorzów w pow. olesin-skim. 3.), B. Tak wedlug Slownika p. Knio nazywaja Slazacy miasto Ziilz, ob. Bialy. 4.) B., prawdopodobne pierwotne nazwisko wielu wsi na Slasku pruskim, zwanych dzis Bielan a w dawnych aktach Bela, Beala, Bele, Bccl i t. d. Kajwazniejsze w pow. nissauskim (ws, paraf, katolicka), swidnickim (par. Górka) i zlotoryjsko-hajnowskim (par. Ilajnów). Swidnickie Bielan nazywane bywa w dokumentach z XIV w. „Bela polonicale".

Brechelshof, ws, pow. jaworski, nad Szalona Nissa, w par. kat. Slup; st. dr. zel. z Li-gnicy do Swidnicy, o 12 kil. od Lignicy.
koniec 1 tomu

Giersdorf, GiersoMorf 1.), w r. 1361 Ger-hardisdorf, ws, pow. nissanski, o 2 mile od Nis-sy, ma 424-morgowe solectwo ryc., 149 osad, 4374 m. rozl., gleba zyzna, kosciól paraf, byl do r. 1842 filia Bischofswalde. Do G. naleza kolonie: Wilhelmsthal 15 osad, 39 m. rozl., i Domsdorf 12 os., 46 m. 2.) IIofien-G.t wies i dobra, pow. grotkowski, o mile na zachód od Grotkowa. Folw. ma 450 m. rozl., ws 63 os., 2540 m. rozl., gleba srednia, kosciól parafialny (przed reformacya filia Olbendorfu w powiecie atrzelinskim), na cmentarzu ciekawe nagrobki rodziny Seidlitzów od r. 1530, i szkole 2-kla sowa. Dobra Hohen-G. przód sekularyzacya. 1810 r.' nalezaly do biskupa wroclawskiego. 3.) Nieder-G., ws i dobra, pow. grotkowski, par. Hohen-G., o mile od Grotkowa. Folw. ma 782 m. rozl. a ws 11 osad, 1141 m. rozl. 4.) G. Tegoz nazwiska je*t duzo wsi na Szlasku dolnym i srednim, np. w pow. brzeskim ws koscielna ewang.; w pow. zabkowickim parafia Wartha; w pow. zlotogórskim par. Rothbrun-nig; w pow. jeleniogórskim z kosciolem paraf, ewangielickim i filialnym katol. (papiernia, wyrób papieru z drzewa, blicharnie, wodospad); podobnaz ws w pow. lwowskim; w pow. swidnickim i walbrzyskim (ta zowie sie wedlug Zaranskiego Gierszcze), obie koscielne katolickie. Takze i Giesmansdorf w pow. boleslaw-ekim zowia pospolicie G. F. S.



Goglau (niem.), w r. 1193 Gogoleuo, wies, pow. swidnicki na Szlasku, par. Wyrów, ma kosciól katol. filialny. F. S.
Gohlitsch (niem.), w r. 1308 Golaschicz, ws, pow. swidnicki na Szlasku, par. Wiirben, slynne cegielnie. f*. S.

Gorkau (niem.) 1.), w r. 1504 Górke, wies pow. górski na Szlasku, do r. 1818 pow. wo-lowski, par. Wasosz. 2.) G., w r. 1263 Do-manicovo, w 1204 r. Górka, ws, pow. niemczyn-ski na Szlasku, par. Prauss, lomy granitu, cegielnie. 3.) G. lub Gurke, W r. 1209 Gorcka ws, pow. swidnicki, do 1810 r. dziedzictwo au gustyanów wroclawskich, niegdys ich opactwo sa tu szczatki zamku opackiego i kosciól katol paraf., wzniesiony okolo r. 1100 przez Piotra Wlasta, z filialna kaplica na górze Sobótka, o< 1834 w ruinie. Slynny browar. 4.) G., ob Gurkau. F. S.

Graeditz (niem.), L), w r. 1371 Grodis, ws i dom., pow. grotkowski na Szlasku, o 4m. od Grotkowa, o 5 kil. od Odmachowa, par. Odma-chów. Dom. nalezalo 1854-83 r. do p. Emila von Ilimultowsky. Ws ma 16 osad, 407 mr. rozl., mlyn wodny. 2.) G. (Gross), w r. 1302 Grotiscz, ws, pow. glogowski na Szlasku, r. 1497 otrzymala prawa miejskie, par. Hoch-kirch. 3.) G. (Kapitel), takze Groeditz, r. 1288 Grodis, ws, pow. swidnicki, ma kosciól paraf, katol. 4.) G. (Klein), takze Graetz, r. 1318 Grodis, ws, pow. glogowski, par. Hapocina. 5.) G. (Nieder), ws, pow, swidnicki, par. Ka-pitel-Gr. 6.) G. (Ol>er), ws i koi., pow. swidnicki, tamze z kosciolem paraf, ewang. od r. 1742. U. 1840 wlasnosc Hermana von Dre-sky. 7.) G., ob. Groeditz. F. S.

Grunów, niem. Grunau 1.) ws i folw., pow. nissanski, par. Kopernik, nad rz. Biala. Polw. Gr. z folw. Rosshof ma 1912 mr. rozl., browar, gorzelnie i zamek bedacy wlasnoscia szpitala w Nissy. Ws G-. z kolonia Rosshof ma 57 o-sad, 710 mr. rozl., szkole. 2.) G., iiiem. Gruh-nau, ws, pow. strzyglowski na Szlanku, nad rz. Polsnica, par. Puszków. 2.) G., ws i folw., pow. wroclawski, par. Turów. 4.) G., przedm. mka Liebau w pow. kainienogórskim. 5.) G., ws, pow. niemczynski, nad Sobótkowa Woda, par. Rogau-Rosenau. 6.) G., ws, pow. jeleniogórski, par. Jeleniogóra, ma kosciól filialny. 7.) G., ws, pow. swidnicki, par. Swidnica, ma kamieniolomy. F. S,

Gryzobór, Krasolór, niem. Gruessau, wies, pow. kamieniogórski na Szlasku. Jest tu zniesiony klasztor i dwa piekne koscioly z obrazami dzielnego pedzla; w jednym z nich wielkie organy i sarkofag ksiazecy z grobowcem Bolka I, ks. na Swidnicy, i jego rodziny.


koniec 2 tomu






Ingramsdorf (niem.), ws, pow. swidnicki na Szlazku, ma st. dr. zel. z Wroclawia do Halbstadt, o 36 kil. od Wroclawia.

Jacobsdorf (niem.) 1.), wies, pow. swidnicki, par. Swidnica, st. dr. zel. miedzy Swidnica a Faulbriick, o 3 kil. od Swidnicy. 2.) J , por. Jakobsdorf.


Jaworów, niem. Jauernik al. Jauerau, wies, pow. swidnicki, przy dr. zel. wroclawsko-swi-dnickiej, ze stacya Koenigszelt zwana, nalezy do par. ewang. w Swidnicy i par. katol. Nie-der-Arnsdorf. Po drugiej stronie linii dr. zel. lezy koi. Nowy J. F. S.

Jaworz, dawniej Jawor, mylnie Jawer,mem. Jauer, 1.) m. powiatowe na Szlazku dolnym, nad rz. Szalona Nissa, o 8 mil od Wroclawia, o 18 kil. od Swidnicy, ma stacya dr. zel. z Lignioy do Swidnicy i przeszlo l0 tys. mieszk. Jest tu gimnazyum ewangelickie, zaklad kar • ny, znaczny handel zbozem, fabryki skór, okolica zyzna, 4 jarmarki. Niegdys mur i fosa oddzielaly wlasciwe miasto od czterech przedmiesc: strzyglo wskiego, bolkowickiego, zloto-górskiego ilignickiego.Bylato stolica osobnego ksiestwa jaworskiego, które obejmowalo mniej wiecej dzisiejsze powiaty: jaworski, bolkowicki, lwowski, jeleniogórski, ezunowski (por. Swidnica). W wojnie -szwedzkiej miasto duzo ucierpialo. Dek. kat. J. dyec. wroclawska, ma 10.420 kat., 28679 ew., 110 izr., 29 dys. i 8 parafij, J., Hermannsdorf, Klein-Helmsdorf, Pombsen, Profen,Rohnstock,Schlaup-Seichau. Par. kat. J. ma 3330 kat., 13670 ewang., 110 izr. i 29 dyss. ("1869). Powiat jaworski w okr. regencyi lignickiej ma 5.75 mil. kw. rozl. i 33608 mk„ z tej liczby trzy czwarte ewangelików. Zachodnia czesc powiatu stanowi powabna okolice wzgórkowata z wdziecznemi dolinkami, a wschodnia rozlegla bardzo zyzna równina, pelna wsi bogatych i dobrze uprawionych tudziez obfitujaca w sady owocowe. Ma tez po wiat wegiel brunatny, rude olowiu i miedzi, piece wapienne, fabryki cukru, pojazdów i skór. W Mertschiitz znajduje sie fabryka narzedzi rolniczych. W Kol-bnitz kopalnie miedzi i olowiu. Piekne zamki i ogrody w Malitsch, Brechelshof, Lobris, Peterwitz i Prausnitz. Mko Poischwitz slynne podpisaniem zawieszenia broni w r. 1813. 2.) J. Stary, niem. Alt Jauer, ws, pow. jaworski, par. m. Jaworz, nad rz. Szalona Nissa, niegdys folw. do Lubiaza. Niedaleko miasta Jaworza, przy bolkowickiej bramie, lezy Jaworski zamek, folw., zwany niegdys Jauer-Burglehn, dzis Hellwingshof. F. S.


Kaentchen (niera.), r. 1373 Kmtuhln, wies, pow. swidnicki, par. kat. Goglau.


Kanimerau (niem.) 1.) pow. sycowski, ob. Komarów. 2.) K., koi. do wsi Deutsch-Wette, pow. nissanski. 3.) K. (Nieder- i Ober-), w r. 1368 Kummerow, ws, pow. swidnicki, parafia Boegendorf.


Kapsdorf (niem.) 1.), r. 1374 Kapusdorf, ws, pow. swidnicki, par. Sachwitz.

K(jczyn, niem. Kóntsehen, r. 1373 Kentchiu, ws, pow. swidnicki, par. Goglau.


Kielczyn, niem. Eoeltschen, ws, pow. rych-bachowski na Szlasku, z kosc. paraf, i dekan. kat. Kosciól wzniesiony 1270 r. przez ksiecia swidnickiego Boleslawa. W poblizu lezy góra t. n., na której podobno istnial niegdys zamek obronny.


Kleczków, niem. Kletschkau, r 1344 Ciecz-chów, ws, po w. swidnicki, par. Swidnica, o l kil. od tego miasta. Na gruntach miejskich mlyn wodny, Kleczkowskim zwany


Klettendorf (niem.), u Zaranskiego Klecina, dwie wsie; jedna w pow. wroclawskim, par. Oltascbin; druga w swidnickim, par. Schmell-witz.


Koeltschen (niem.), al. Koeltschenlerg, góra na Szlazku, na pld. od Sobótki; przez K. idzie droga ze Swidnicy do Rychbachu. Mialo tu stac niegdys zamczysko. F. S,


Koeuigszelt (niem.),obecnie Jaworzyna ¦l) mko i st. dr. zel., w punkcie krzyzowania sie dróg ze Swidnicy do Lignioy i z Wroclawia do Altwasser, o 48 kil. od Wroclawia, o 47 od Liguicy. Fabryka porcelany. Ob. Jaworz.


Kratzkau (niem.), r. 1250 Crazkou, ws, pow. swidnicki, par. Schmellwitz.


Kreisau (niem.), 1250 r. Crisoua, 1315 Cry-sów, ws, pow. swidnicki, z filialnym kosciolem parafi Graeditz, dobra i zamek Moltkego. Kreisberg (niem.), ob. Hafka.



Kroischwitz (niem.), r. 1290 Craswicz, ws, pow. swidnicki, par. Swidnica.


Krotzel (niem.), ws, pow. swidnicki, par. Kaltenbrunn.


Kukermuhle (niem ). Tak sie ma nazywac mlyn wodny we wsi Marksdorf, pow. swidnicki.


Kunimerow (dok.). Tak sie zwalo 1368 r. Kammerau, pow. swidnicki.


Kunezendorf., Nieder K. i Ober-K., 1346 Cunczendorph, ws, pow. swidnicki, ma fil. kosciól katol. par. Polsnitz

koniec 4 tomu


Kynau (niem.) al. Roenigslerg, Kynslwg, ruina zamczyska, w pow. walbrzyskim na Szlasku, w pieknej dolinie nad Bystrzyca, i ws tamze. Zamek zalozyl okolo 1300 r. ksiaze na Swidnicy Boleslaw. Potem przechodzil w rózne rece i byl zwany przez kronikarzy „Raubnest," gniazdem lupiezców. F. S.


Kynast, Rienast (niem.), ruina zamczyska i gniazdo rodzinne hrabiów r. Schaffgotsch, zalozony 1292 r. przez ksiecia na Swidnicy Boleslawa, dzis w pow. jeleniogórskim, na pld. od Warmbrunn, 1847 stóp npm. W XVI w. ufortyfikowany silniej K., oparl sie zniszczeniu w czasie wojny 30-letniej, ale r. 1675 od pioruna ulegl pozarowi i zniszczeniu. R. 1393 juz Chynast nalezal do rycerza Gotsche Schof. F,. S.


Leuthmanusdorf (niem.) 1.) ws, pow. swidnicki, ma dwa koscioly paraf., katol. iewang. 2.) L., 1343 r. Lutolphisdorph, ws, pow. ka-mienogórski, par. Schoemberg.


Ludewigsdorf (niem.), 1369 r. Lodewiges-dorff, ] 370 Lodwici uilla, ws, pow. swidnicki, ma koscioly paraf, katol. i ewang. Do L. nalezy obreb zniszczonej w 30-letniej wojnie wsi i zamku Lauersberg.

koniec 5 tomu


Marxdorf (niem.) 1.) ob. Markotów. 2.) M. al. Marksdorf, 1327 r. Marcusdor/ z wsia Garn-czarsky; 1396 Teppirsdorf, ws, pow. swidnicki, par. Gorkau. F. S.


Michelsdorf 1.), koi., pow. niemodlinski, par. kat. Prondy. 2.) M. (1289 Michelsdorf), ws, pow. karni onogórski, posiada kosciól par. katolicki i szkole, tudziez ewang kosciól! szkole.- 3.) M., koi., pow. gJupczycki, par. Bra-nice, utworzona na gruncie Branie w 1802 r. 4.) M., ws, pow. lubinski, par. ew. Seebnitz. 5.) M., 1373 r. Michilsdorf, ws, pow. nowotarski, par. ew. Nowy targ. 6.) M., 1375 Michelidorf, ws, pow. swidnicki, par. Kweitsch. 7.) M., 1385 r. Michelsdorff, pow. walbrzyski, kosciól par. kat., poprzednio ewang., w 1834 r. nowoodbudowany. 8.) M. (dolne i górne), 1362 r. Michilsdorf, pow. hajnowski. Br. Ch.


Moerschelwitz, 1371 r. Mirskwicz, ws i dobra, pow. swidnicki, szkola ewan. W 1843 r. 48 dm., 274 mk. (53 kat.).

Mohnen Manow, ws, pow. swidnicki, ma kosciól par. kat., szkole kat. W 1843 r. 64 dm., 470 mk. (170 ew.); folw. z owczarnia. 2.) M. Klein, 1318 r. Parvum Manow polonicale dictum (dok,), w 1843 r. ma 19 dm., 108 mk. (6 kat.), folw. z cegielnia. 3.) M. Wenig, 1321 r. Wening Manow, ws, ma szkole ew. od 1743 r., par. ew. Domanze. W 1843 r. 79 dm., 439 mk. (32 kat.).

Mohnya, ob. Hningani.

Muensterberg, pol. Ziembice a moze Zubice, w dok. Moensterberg zwane, miasto pow. na Szlasku, w reg. wroclawskiej, na praw. brzegu Ohly i na zach. stoku góry Pusel. Lezy pod 50° 36' 9" pln. szer. i 34° 41' 49" wsch. dlg. Wzniesione 668 stóp npm. Odl. 57 kim. od Wroclawia, stacya drogi zel. z Wroclawia do Kamenz prowadzacej. Posiada 5493 mk., kosciól par. kat., kaplice kat. i kosciól obrócony na magazyny wojskowe, sominaryum nauczycielskie ewang. Zaklad dla chorych pod opieka elzbietanek. W okolicy uprawa chmielu a w pobliskim Sackerau kopalnie grafitu. W 1842 r. bylo 283 dm. w miescie i 36 na przedmiesciach, 3946 mk., w tej liczbie 1893 mez., 2053 kob.; co do wyznan: 2881 kat., 875 cw.; 190 zyd. Najdawniejsza wzmianka o miescie pochodzi z 1281 r. W 1344 r. ksiazeta swidniccy ustanowili tu wyzszy sad. W XV w. wojny husyckie a w XVII wojna 30-letnia ciezkie kleski miastu zadaly, ubozac je i wyludniajac. Morowe powietrze w 1643 r. i pozar 1678 dopelnily szeregu klesk. W 1742 r. osiedlili sie tu bracia czescy. Powiat M. al. ziebicki ma 6 mil kw. obszaru i 33,445 mk. Ludnosc przewaznie katolicka. Obszar powia tu przedstawia falista, wzgórzysta powierzchnia, z zyzna gleba, pozwalajaca uprawiac pszenice, chmiel, rzepak i owocowe drzewa. Gospodarstwo rolne w stanie kwitnacym. Lasy bukowe piekne. Z naturalnych bogactw sa tu zródla mineralne i kopalnie grafitu. Br. Ch.

koniec 6 tomu


Neudorf 1.) koi., pow. nissanski, powstala na gruntach soltystwa we wsi Borkendorf w 1728 r. 2.) IV., pod Weiohau, w dok. Muekl-berg, ws, pow. pradnicki, par. Weichau. Ludnosc ewangielicka. Do N. naleza: Priedrichs-ruh, koi. zalozona w 1787 r., i Sechshaeuser, koi. 3.) N., ws i koi., pow. pradnicki, Nalezy do Hertwigsdorf. 4.) N., ws i dobra, pow. kladzki, par. Gabersdorf, sklada sie z 4 czesci: a) Królewska, w 1843 r. 87 dm., 478 mk. (4 ewang.), b) Freirichtergut, 29 dm., 212 mk., c) Hain, koi., 8 dm., 34 mk. i d) Wue-stung. Tu miesci sie kosciól cmentarny, cmentarz, szkola kat.,, mlyn wodny, gorzeMa, browar, lomy wapna i piece wapiewae* 5.) IV. al. Neudoerfel, ws i fol,, pow. gurowaki, par. Seitsch. Ludnosc katolicka; szkola. 6.) K., ws i koi., pow. bystrzyeki* par. Kieslings-wald. Lezy na wzniesieniu od 1390 do 1525 stóp npm. Ludnosc katolicka. 7.) N., dawniej Ntu-Fischbach, ws, pow. jeleniogórski, par. Fisohbach. Szkola ewang. od 1742. Ole-jwnia, wyrób plótna. W 1843 r. 65 dm., 357 mk. ewang. 8.) N., powiat klucz-borski, ob. Cieoiereyn. 9.) N., fol. do Lange-nau, pow. glupozycki. 10.) N., 1315 r. Nova Filia, 1327 Nuendorf, ws, pow. lignicki, kosciól par. ewang., par. kat. Malitsch. W 1843 roku 61 dm., 456 mk. (5 kat.). Owczarnia i hodowla bydla. 11.) N., ws, pow lubin-ski, ludnosc ewangielioka. 12.) N., 1244 Nouaues, 1348 Newdorff, 1360 Nova Yilla, ws, pow, nowotarski na Szlasku, przy linii dr. zel. z Wroclawia do Freiburga. Do 1810 r. nalezy do dóbr biskupstwa wroclawskiego. Ludnosc przewaznie katolicka. 13.) N., 1374 Nniwendorff, ws, pow. niemczynski. Lezy w poblizu Niemczyna. Ogród spacerowy, zamek i folwark. Ludnosc ewangielicka. 14.) N., 1292 Nwa Yilla, 1370 Neudorff, pow. Rei-ohenbach. Zamek, park, szkola ewang., kaplica kat., dwa mlyny wodne, owczarnia, staw, 96 mr. obszaru majacy. Ludnosc ewangie-Mcka. 15.) N., 1396 Newendorff, ws i fol., pow. swidnicki, przy linii dr. zel. Wroclaw Freibnrg. Ludnosc ewangielicka. 16.) N., 1504 Neudorff, ws, pow. stynawski. Ludnosc ewang. Do N. nalezy os. mlyn. Neid-muehle. 17.) N., 1399 Newendorff, ws, pow. walbrzyski. W 1843 r. 91 dm., 587 mk. (35 kat.). Szkola ewang., warsztaty tkackie. 18.) N., ws, pow. wolowski. W 1843 r. 42 dm., soltystwo i 245 mk. (13 ew.), kaplica kat., szkola. Do M", nalezy os. karcz. Sandkretscham. 19,) IV. al. Klein Neudorf, 1422 Neudorff, ws, pow. hajnowski. Dzieli sie na dwie czesci. Obie maja (1843 r.) 140 dm., zamek, folwark, soltystwo, 836 mk. (8 kat.), kosciól ewang. odbudowany okolo 1630 roku, szkola, fundusz ubogich, lomy piaskowca i owczarnia. 20.) N. al. Duerr Neudorf, 1420 Newindorff, ws, pow. hajnowski. Ludnosc ewang., szkola, soltystwo i karczma. 21.) N. (bei Bernstadt), ws, pow. olesnicki, ludnosc ewangielicka. 22.) N. (bei Julins-berg) ws, pow. olesnicki. 23.) N., 1350 Nova Villa, ws, pow. wroclawski. W 1843 roku 150 dm., 1072 mk. (69 kat.). Sztfola ewang. 24.) N. Niemieckie i Polskie (deutsch i polnisch), ws, pow. ziebioki. Do 1810 r. wlasnosc klasztoru cystersów w Henryoho-wie, nabyta dopiero w koncu XVII w. N. niemieckie w 1843 r. 42 dm., folw., 276 mk. (44 ewang.), mlyn wodny; H. polskie ma kosciól par. katolicki, szkole kat., 45 dm., fol., 447 mk. (126 ew.). 25.) N. FuerstUoh, ob. Nowa witi kstatfca. 26.) N. Gowhutit (niem.), ob.

Nenhaus 1.) koi. do Klein Masselwitz, pow. wroclawski. 2.) N., ws, pow. zgorate-licki. Do 1815 r. nalezala do saskich Luzyc, par. Eauscha, ludnosc ewang. 3.) IV., ws, pow. ziebicki, par. kat. Liebenau. Posiada kaplice sw. Jana Nepomucena, dwa mlyny wodne i owczarnie. W 1843 r. 78 dm., 476 mk. (22 ewang.). Do N. nalezy Kattersdorf, rycerskie dobro, w poblizu którego stal zamek (Burg) Neuhaus. W 1440 r. wlascicielem byl Zygmunt Reichenau. W 1443 r. Wil-helm ksiaze na Ziebicach wraz z Wroclawia- nami zdobyl ten zamek, rozbójnicza, osade smiercia pokarano a zamek oddano Konradowi, bisk. wroclawskiemu. W 1509 r. biskup Jan Thurzo musial na nowo oblegac i zdobywac odebrany mu zamek, który zostal zburzony. W 1595 r. wlascicielem byl hr. Sobaff-gotsch. Ruiny zamku utrzymywaly sie do 1882 r. 4.) N., ws, pow. olesnicki. 5.) N., ws, pow. zeganski, szkola ewang. i mlyn wodny. W 1843 r. 53 dm., 331 mk. (6 kat.). Do N. naleza: Busehhauser i Neugebaeude. W poblizu stal gród Neuhaus, wzniesiony w 1366 r. przez Bolka, ks. swidnickiego, dla ochrony drogi do Swidnicy, lecz w krotce mieszczanie sasiednich miast zburzyli te warownia. 6.) N.) 1445 Newnhaua, ruiny zamku w Dittersbach, pow. walbrzyski. Br. Ch,


Nitschendorf, 1369 r. Nekusehendorf, ws, pow. swidnicki, parafia Swidnica. Ludnosc ewangielicka.

Óhinsdorf, 1396 Ommendorf, ws i folw., pow. swidnicki, par. Ober-Weistritz. Ludnosc ewangielicka.

koniec tomu 7


Piaseczno 1.) dok. Pasezno, niem. Zedlitz, ztad mylnie Siedleem (Sedlz) zwana ws, pow. swidnicki, pod Strzyglo wem, odl. l1/-! mili od Swidnicy. W 1842 r. bylo tu soltystwo, pod-lesnictwo królewskie, 64 dm., 409 mk. (82 ewang.), szkola katolicka. W 1239 r. Pawel, syn Hierama i Dobrochny, nadal P. wraz z mlynem, rzeczka i lasem z tamtej strony rzeki kawalerom s. Jana Jerozolimskiego. 2.) P., niem. Piasetena, koi., pow. olesinski, par. Gorzów. Ma 8 osad, liczacych po 20 do 23 mr. roli piaszczystej.


Piotrowice 1.) niem. Oross Peterwitz, 1248 r. Wech i Yilla Petri filii Stossonis, 1254 Petro-wioz, 1288 Petirwiz, ws i dobra, pow. zabko-wieki, odl. */i mili od miasta pow. Kosciól par. katolicki (do 1653 r. ewang.), W 1842 r. bylo 204 dm., 1606 mk. (216 ewang.). Szkola katol., hodowla owiec, tkactwo bawelniane i lniane. P. skladaja sie z 3 czesci: A. i B. nalezaly dawniej do kosciola sw. Krzyza w Wroclawiu, pózniej rzadowe, czesc C. zas stanowila wlasnosc prywatna i nosi nazwe zamkowej. W 1249 r. Tomasz, bisk, wroclawski, przekazuje dziesieciny z P. klasztorowi kamienieckiernu, a Wincenty, opat klasztoru wroclawskiego na Piaskach, przyjmujac dziesieciny piotrowickie, zrzeka sie wszelkich praw do klasztoru kamienieckiego. W 1252 r. Piotr Stosowicz nadaje klasztorowi henry-kowskiemu 10 lanów ziemi pod P., dla osadzenia ich na prawie niemieckim. W 1284 r., Tomasz, bisk. wroclawski, wzywa panujacego ksiecia, azeby zwrócil zajete przez siebie P. i inne wlosci; 1288 r., ksiaze Henryk ustanawiajac kolegiate sw. Krzyza w Wroclawiu, przekazuje jej, miedzy innemi, 37 lanów czynszowych na P. W 1295 r. oddzielono od parafii piotrowickiej wies Q,uickendorf, gdzie nowy zalozono kosciól. W 1324 r. sprzedaje Herman Striet dwa mlyny w P. 2.) P., niem. Peterwitz, 1369 Petirwicz, ws i dobra, pow. jaworaki, kosciól ewang. i szkola od 1742 r., kaplica katol. od 1806 r. i szkola katol. W 1842 r. zamek zo wspanialym parkiem, 204 dm. (175 osad), 1386 mk. (106 katol.), 4 mlyny wodne, gorzelnia, hodowla owiec, 53 rzemieslników. 3.) P., niem. Peterwitz, moraw. Petrovice, ws, pow. glupczycki, par. katol. Bratsch, odl. 1V3 mili od Glupczyc. W 1861 r. 626 mk. (26 ewang.), 3000 mr. obszaru; szkola, mlyn wodny, browar. W 1267 r., Bruno? bisk. olomuniecki, nabyl tu 11 lanów ziemi. Obszar wiekszej posiadlosci nalezal w 1650 r. do Benigny Haugwitz, 1777 r. do Maksymiliana Odrawacza hr. Sedlnickiego, w 1830 r. rozparcelowany. 4.) P., niem. Peterwitz, 1369 Petirwicz, wsi fol., pow. swidnicki, przy drodze zel. Wroclaw-Freiburg, kaplica ewang. (od 1746), kaplica katol., filia par. Puszków. W1842 r. fol., 64 dm., 671 mk. (29 katol.), cegielnia, hodowla owiec. 5.) P.,



Polnisch 1.) Baudis, ob. Budyszów, pow. nowotarski. 2.) P. Bekern, ob. Rudy Piekar-skie, pow. bytomski, 3.) P. Bortsohen, poi. Dabroszyn, koi. na obszarze Ligoty, pow. górski. 4.) P. Breile, ob. Brelowioe (wlasciwie Brylowice), pow. olawski. 5.) P. Dorf, ob. Polska Wies. 6.) P. Ellguth, ob. Ligota Polska, pow. olesnicki. 7.) P. Gandau, poi. Gadawa Polska, pow. wroclawski, ob. Gandau. 8.) P. Hammer, ob. Polska Kuznica, pow. trzebnicki. 9.) P. Jamke, ob. Jamka, pow. niemodlinski. 10.) P. Kessel, ob. Kessel, pow. zielonogórski. 11.) P. Krawarn, ob. Krawarz Polski, pow. raciborski. 12.) P. Krichen, poi. Krajewo, ob. Kricnen, pow. lubinski. 13 ) P. Leipe, ob. Lipowa, pow. niemodlinski. 14.) P. Machen, poi. Mochyn Polski, pow. zeganski. 15.) P. Mar-chwitz, ob. Smarchów Polski, pow. namyslowski. 16.) P. Muehle, ob. Polski Mlyn, pow. trzebinski. 17.) P. Muellmen, poi. Milowan Polski (Milo-nów), pow. pradnicki. 18.) P. Nettkau, poi. Nietków Polski (Nettków), pow. zielonogórski. 19.) P. Neudorf, ob. Nowa Wies Polska, w pow. opolskim, wroclawskim i ziebickim. 20.) P. Neukireh, ob. Cerkiew Polska, pow. kozielski. 21.) P. Olbersdorf, ob. Olbrachciee, pow. pradnicki. 22.) P. Peterwitz, ob. Piotrowioe, pow. ziebicki. 23.) P. Probnitz, ob. Browiniec, pow. pradnicki. 24.) P. Rasselwilz, ob. Raclawice, pow. pradnicki. 25.) P. Schildern, ob. Pohl-schildern, pow. lignicki. 26.) P. Sohweinitz, ob. Swidnica Polska, pow. nowotarski. 27.) P. Steine, ob. Scieniawa Polska, pow. olawaki, i Kamien, pow. sycowski. 28.) P. Schweinern, ob. Swiniary Wielkie, pow. kluczborski. 29.) P. Tarnau, ob. Tarnów Polski, pow. kozuchowski. 30.) P. Tschammendorf, pow. strzelinski. 31.) P. Wartenberg, ob. Syoów. 32.) P. Wasser, ob. Polska Woda, doplyw Baryczy, i Czysek (Ci-sek), doplyw Odry. 33.) P. Weistritz, poi. Bystrzyca Polska, pow. swidnicki, ob. Wystrzy-ca. 34.) P. Wette, ob. Swietów, pow. nissan-ski. 35.) P. Wuerbitz, ob. Wierzbica Polska, pow. kluczborski. E. Cal.


Pozarzyce l.) niern. Poseritz, 1376 r. Poze-rien, ws i fol., pow. niemczynski, par. ew. Ru-delsdorf, kat. Rothschloss. W 1842 r. zamek, 32 dm., 135 mk. (30 kat.), mlyn wodny nad rz. Sleza, hodowla owiec. IMw. nosi nazwe Roth-Poseritz. 2.) P., niem. Poseritz-Hoahl 1201 r. Posirist, w innych dok. Posarisce, Po-sorize, ws i fol., pow. swidnicki, par. ew. Do-manze, w miejscu, kaplica kat. W 1842 r. 42 dm., 830 mk. (40 kat.); hodowla owiec. Jaro slaw, bisk. wroclawski, przekazal kosciolowi w P. wsie: Jaworów (Jauernik) miedzy Swidnica a Strzyglowem, Cisek (Tissech, Tsche-chen, Tscheschen) pod Strzyglowem i Piotro-wioe w miejsce Osieka (Ossig) pod Kostomlo-tami, Wlostowic (Losswifcz) pod Wolowem,

koniec tomu 8


Protschkenhayn, ws, pow. swidnicki, par. ewang. Puerstenau, katol. Gross Mohnau. W 1842 r. 63 dm., soltystwo, 397 mk. (175 katol.), mlyn wodny, cegielnia.


Qualkau, 1223 Falkau, 1150 Yilla Falko-nis i Qualkou, wlasciwie Falkmu, ws i fol., pow. swidnicki, par. kat. Górka (Gorkau). W 1842 r. 42 dm., 379 mk. (19 ew.), szkola ew. Trzy mlyny wodne, lomy granitu w górze Sobocie (Zobtenberg), uzywanego na wyrób plyt, stopni.


Queutsch, 1375 Queitsch, ws, pow. swidnicki, posiada kaplice kat., filia Wierzbie (Wirrwitz). W 1843 r. 24 dm., folw., 249 mk. (15 kat.); par. ew. Rogau-ltosenau, szkola e w. w miejscu.


Raabeil, 1213 Rabyn, ws i fol., pow. swidnicki, w górzystej okolicy, przy górze Raa-benberg, z ruinami i widokiem na pasmo gór Olbrzymich. W poblizu linia drogi zelaznej Wroclaw-Freiburg, par. kat. Sasterhausen. W 1842 r. 45 dm., folw., 316 mk. (12 ew.), szkola kat., mlyn wodny. Dawniej wlasnosc wroclawskiego kosciola na Piasku.


Roechlitz, 1276 RocUiz, takze Raclitz, ws nad Kacbacha, pow. zlotoryjsko-hajnowski, posiada kosciól par. ewang. (zalozony podobno przez ks. Jadwige). W 1842 r. 71 dm., 538 mk. (9 katol.), szkola ew., mlyn, hodowla owiec i bydla. Jest to starozytna osada. Znajdowal sie tu gród warowny, sluzacy pózniej za miejsce pobytu ksiazat. Zamek ten o-statecznie zburzony Podobno zostal w 1551 r. przez Wroclawian i Swidniczan, jako siedziba rabusiów rycerskich. Przy zamku stoja ruiny kaplicy zwanej kaplica sw. Jadwigi, która •wraz z malzonkiem ks. Henrykiem czesto tu przebywala.


Rogau-Rosenau, dwie wsi, przez strumien rozdzielone i dobra, pow. swidnicki, kosciól par. ewang., kosciól par. katol., szkola katol., mlyn wodny. W 1842 r. 126 dm., 2 fol., starozytny zamek, 1075 mk. (98 katol.).


Rohstock, 1371 fiodestock, ws i dobra, pow. bolkowicki, nad Szalona Nissa, posiada kosciól par. ewang. (od 1741), szkole ewang., kosciól par. katol., szkole katol., piekny zamek z wiezami, otoczony walem. W 1842 r. bylo 92 dm., 665 mk. (34 katol.), folw., mlyn wodny, hodowla owiec i bydla. Zamek wspomina dokum. z 1380 r., którym Agnieszka, ks. swidnicka, nadaje osadzie prawo sprzedazy soli. W 1547 r. dziedzicami sa bracia v. Hoch-berg a w 1553 r. przechodzi do Puerstenstei-nów.


Rosenthal 1.) ludowe fiosel, ws i dobra, pow. wroclawski, par. ew. i kat. we Wroclawiu. Lezy tuz pod miastem. W 1842 r. 5' dm., dwór, folw., 576 mk. (78 katol.), szkola "ew., cukrownia, cegielnia. 2.) R., ludowe Rustel, 1394 Rozental, ws, pow. brzeski na Szlasku, posiada kosciól katol. filialny do Lossen. W 1842 r. 120 dm., 615 mk. (121 katol.), soltystwo, szkola ewang. 3.) R., ludowe Rosel, w dok. z XIII w. Ossil, 1369 Rosental, ws, pow. boleslawski, par. ew. Aslau. W 1842 r. 86 dm., 605 mk. (3 katol.), szkola ewang. 4.) R., ws i folw., pow. kozuchowski, par. ewang. Carolath. W 1842 r. 27 dm., folw., 230 mk. ewang., hodowla owiec. Obszar dworski nalezal do dóbr majoratu i ksiestwa Carolath. 5.) R., ws, pow. bystrzycki, sklada sie z dwu czesci. Czesc lit. A. ma kosciól par. katol. (dek. kladzki), szkole katol., w 1842 r. 124 dm., 737 mk. (7 ew.); czesc lit. B. miala l dm., 5 mk. katol. Na obszarze wsi bylo 7 mlynów, potazarnia, olejarnia, piec wapienny, lomy wapienne. Ludnosc zajmowala sie tkactwem bawelnianem i Inianem. 6.) R., 1386 Rosintal, ws i dobra, pow. swidnicki, par. ew. Ronkau, kat. Queitsch. W 1842 r. 13 dm., fol., dwór, 133 mk. (43 katol.), mlyn wodny, hodowla owiec.


Ruhberg 1.) góra 83 st. wznies., pomiedzy Swidnica a Rychbachem. Przechodzi przez nia droga bita laczace te miasta. Na górze sa ruiny starozytnego grodu czy tez swiatyni. 2.) R-, góra w pow. jeleniogórskim, z pieknym zamkiem, nalezacym od 1826 r. do ks. Radziwilla. Przedtem wlascicielem byl hr. Hoym, minister.


Protschkenhayn, ws, pow. swidnicki, par. ewang. Puerstenau, katol. Gross Mohnau. W 1842 r. 63 dm., soltystwo, 397 mk. (175 katol.), mlyn wodny, cegielnia.


koniec 9 tomu

Riillgendorft', 1385 r. Rungendorf, ws, pow. swidnicki, par. ew, i kat. Domanze. W 1842 r. 14 dm., fol., 21 mk. (8 kat.).


Saarau, 1371 r. Saroiv, ws i folw., pow. swidnicki, par. ew. Piotrowice. W 1842 r. 27 dm., folw., 172 mk. (8 katol.). Obecnie wielkie fabryki (Silesia, Ida, Marienhuette), przerabiajace zelazo, granit, glinke i chemiczne produkty. St. dr. zel.,*odl. 6 kim. od Koe-nigszelt.


Saebischdorf, 1308 r. Zeuudorf, Zewisdorf, Sewysdorf, ws, pow. swidnicki, par. ew. Swidnica, katol. Wuerben (Wierzbno). W 1842 r. 10 dm., 138 mk. (33 katol.).


Salzbrunn Neu, Nieder i Ober, w dokum. z 1316 r. Salzborn, 1333 Salezlurn, 1352 Nedir Salczborn, koi., dwie wsi i zdrojowisko z zakladem leczniczym, nad rzka Salzbach, pow. walbrzyski (Szlask), par. ewang. w miejscu, katol. Freiburg. Lezy w górzystej okolicy, w wesolej dolinie rzki Salzbach, wznies. 1238 stóp npm. Rzeczka ta, wyplywajac ze stoków Hochwaldu (Hirschborn), ponizej S., w Fuer-stenstein laczy sie z Hellebacha i tworzy Pelcznice. S. posiada st. drogi zelaz. linii Wroclaw-Halbstadt, odl. 71 kim. od -Wroclawia, od Swidnicy 2V2 mil> °d Walbrzycha okolo mili. Posiada glosne zdroje, szczawy alkaliczno-solne, przy których urzadzono odpowiednie zaklady i domy mieszkalne dla przybywajacych tu licznych chorych. Stala ludnosc zakladu i wsi dochodzi do 4000 (w 1873 r. 3232 mk.). Kosciól par. ewang. i kosciól katol. w miejscu. Polozenie osady w dlugiej dolinie rzeczki (3 godziny drogi) sprzyjalo urzadzeniu rozleglych przechadzek dla bawiacych tu gosci. Sasiednie miejscowosci: Alt-Wasser (Stara-Woda), Fuersten-stein, okolice Walbrzychu (Waldenburga) dostarczaja milych wycieczek. Z osmiu istniejacych tu zródel dwa: Salzbrunn i Muehlbruna dostarczaja wody do picia, której takze rozsyla sie corocznie okolo 200,000 butelek. Z innych szesciu woda bywa uzywana do kapieli. Wody te stosowane bywaja najskuteczniej w cierpieniach pluc i narzedzi jamy brzusznej. Obok górskiego powietrza srodkiem leczniczym jest takze wyrabiana tu serwatka. Zródla i zaklad kapielowy leza w Ober-Salzbrunn. Glówne zródlo, od którego osada otrzymala nazwe, znane juz w XIT w., tryska na wznies. 1210 st. npm., o kilkadziesiat kroków od lozyska rzeczki; Muehl-brunn odkryte w 1790 r. przez krowy mlynarza, chciwie pijace ztadwode, tryska w samem lozysku rzeczki. Temperatura zródel 5 do 6 Reaumura. Od 1812 r. zaczeli zjezdzac tu chorzy na kuracya. Stopniowo urzadzano rózne zaklady i domy goscinne. Juz w 1816 r. rozeslano 16,000 butelek wody. W1820 r. powstal zaklad do wyrobu serwatki, Okolo 1840 r. liczba chorych gosci dochodzila (srednio) do 1000; okolo 1860 r. wzrosla do 2000. W 1842 r. S. Neu, kolonia, zalozona w 1820 r., mial 39 dm., 340 mk. (11 kat.), kopalnie wegli, cegielnie, warsztaty plócienne. S. Nieder, ws, 84 dm., 759 mk. (34 kat.), soltystwo, kosciól ew. (od 1742 r.) z wieza, szkole ew. (od 1742 r.), kosciól kat. filialny, fundowany w XIV w., zabrany przez protestantów (do 1650), spalony od pioruna (1816), odbudowany 1821 r. S. Ober mialo 207 dm., 1602 mk. (70 kat.), soltystwo, dwie szkoly ew., gorzelnie, mlyn wodny, liczne warsztaty plócienne Zdroje tutejsze opisal juz w 1601 r. Caspar Sehwenkfeldt w dzielku: „Catalogus stirpium ataue fossilium Silesiae", potem w 1777 r prof. Morgenbesser w pismie o szlaskich zdrojowiskach. Specyalne monografie oglosili Zemplin: „Die Brunnen und Molkenanstalten zu Salzbrunn" (Wroclaw 1844); Natorp: „Die Heilmittel Salzbrunns" (Berlin 1852); Lange: „S. mit seinen Q,uellen (Berlin 1857). Br. Ch



Schlesierthal, ws nad rz. Wystrzyca, pow. swidnicki, par. kat. i ew. Wystrzyca Górna. W 1842 r. 10 dm., 82 mk. (5 kat.). Ws lezy w malowniczej dolinie górskiej, wznies. 1098 st. npm. Poszukiwano tu rud olowianych i srebrnych, lecz woda zalala szyb. Ruiny starego grodu, o których kraza rózne legendy.


Schmellwitz 1.) 1343 Smelwicz, ws, pow. swidnicki, posiada kosciól kat,, filia par. Swidnica, par. ew. Domanze. W 1842 r. 41 dm., folw., 327 mk. (44 ew.), szkola kat., browar, gorzelnia. 2.) Sch., 1319 Kmelow, Kmelaw, Smelowitz, 1360 Smehcicz, ws, pow. nowotarski, posiada kosciól par. kat., par, ew. Piolro-wice. W 1842 r. 52 dm,, zamek, folw., szkola kat. Do Sch. nalezy: Schmellwitzer Muehle.


Schoenbrunn 1.) ws, pow. swidnicki, par. kat. i ew. Swidnica. W 1842 r. 63 dni., trzy lenne posiadlosci, 626 mk. (68 kat.), szkola ewang., wiatrak. 2.) Sch., ws, pow. strzelin-ski, posiada kosciól par, ewang., par. katol. Siebenhufen. W 1842 r. bylo 85 dm., folw., 530 mk., szkola ewang., mlyn wodny, browar. 3.) Sch. Nieder i Ober, ws, pow. luban-ski. W 1842 r. Sch. Nieder mialo 140 dm., zamek, 700 mk. (l kat.), kosciól ewang. starozytny, szkole, 2 mlyny wodne, olejarnia, browar. Do Sch. nalezy czesc koi. Harte i Hartemuehle. Sch. Ober, mialo 77 dm., 412 mk. ew., szkole ew., mlyn wodny, 2 cegielnie. Do 1815 r. wsi te nalezaly do Saskich Luzyc. 4.) Sch., ws, pow. kozuchowski, par. ew. i kat. Kozuchów. W 1842 r. 17 dm., folw., 95 mk. (5 kat.), wiatrak. 5.) Sch., 1257 r. Sonburn, 1321 r. Pulcherfom, ws, pow. zeganski, kosciól par. katol., par. ew. Her-twlgswaldau. W 1842 r. 154 dm., zamek, 2 folw., szkola kat., 4 mlyny wodne, olejarnia. Dawna posiadlosc klasztoru w Zeganiu.


Schoenfeld 1.) Ober, ws nad rz. Bober, pow. boleslawski, par. katol. i ewang. Nieder Schoenfeld. W 1842 r. 104 dm., zamek, fol., 539 mk. (l l kat.), szkola ewang., mlyn wodny, wiatrak. 2.) Sch. Nieder, ws, pow. boleslawski. Posiada kosciól paraf. ew. i kat., 110 dm., zamek, folw., 669 mk.(10 kat.), szkole ew. i kat., mlyn wodny, gorzelnia, browar. Do wsi nalezy Neu Schoenfeld (13 dm., 60 mk.). 3.) Sch., ws, pow. bystrzycki, posiada kosciól par. kat., szkole kat., 92 dm., zamek, folw., 296 mk. (2 ew.), mlyn wodny, gorzelnia, cegielnia. 4.) Sch., 1213 Schonenuelt, ws, pow. swidnicki, par. kat. Pozarzyce, ew. Do-manze. W 1842 r. 28 dm., zamek, folw., 194 mk. (23 kat.), mlyn wodny, browar. 5.) Sch., ws, pow. zlotoryj sko-hajnowski, par. ewang. Straupitz, kat. Rothbruennig. W 1842 r. 36 dm., zamek, folw., 272 mk. (13 kat.), mlyn wodny, 2 wiatraki, olejarnia. 6.) Sch., 1358 Schoenynvelth, ws, pow. brzeski (Szlask), par. kat. Herzgswaldau. Posiada kosciól ew., filia par. Gross Jenkwitz. W 1842 r. zamek, folw., 78 dm., 386 mk. (18 kat.), szkola ew., gorzelnia. 7.) Sch. al. Schonfelt, pow. kluczborski, ob. Krzywiczyny. 8.) Sch., 1202 Pulcher campus, 1275 Yilla Bartolomej, 1326 Schoenfelt, 1361 Schonfelt, ws, pow. strzelinski, par. kat. i ew. Bohrau. W 1842 r. 40 dm., zamek, folw., 243 mk. (61 kat.). Br. Ch.


Schweinhaus, 1387 Sweyn, 1464 Sweyn-hatis, ws, pow. bolkowicki, par. ew. Bolkowi-ce, kat. kosciól w miejscu, filia Bolkowie. "W 1842 r. 33 dm., 194 mk. (10 kat.), szkola ew., folw., mlyn wodny, wiatrak, gorzelnia, cegielnia. Do Sch. nalezala: Schoenthaelchen, kól., majaca 15 dm., 76 mk. (5 kat.). We wsi sa ruiny starego zamku, który dopiero po siedmioletniej wojnie przestal byc mieszkalnym. W dok. z 1303 r., wystawionym przez Bernkarda, ks. na Swidnicy, wystepuje „Pe-trus de Swyne protonotarius". Hinek de Swyn sprzyjajac królowi czeskiemu, gdy ten oblegal poblizki Bolkenhain, poddal mu swój zamek. Jego synowie Guenzel (Kimze) i Nicol „fratres de Swyn" wystepuja czesto w dokumentach od 1309 r. Guenzel jest burgrafem w Bolkenhain. Syn Nikola, G-unzelinus, pisze sie de Schweine (1372 r.). W 1426 r. wystepuje Janko de Schweinichen, takze sprzymierzeniec Czechów. W kosciele miejscowym przechowaly sie nagrobki czlonków tego rodu. Najstarszy z drugiej polowy XV w. Ród ten odznaczal sie dlugowiecznoscia. Jeden z nich umiera w 1566 r. majac 110 lat, wnuk jego zeni sie po raz pierwszy w 80 roku i ma potomstwo. Syn jego cierpi oblakanie i schodzi bezpotomnie. Mimo to przez dalszych krewnych ród ten siedzi dalej w swem gniezdzie. W 1713 r. droga sprzedazy przechodzi Sch. w rece Sebastyana Ton Sohw


Schweiigfeld, 13,69 Swenkenfelt, ws, pow. swidnicki, par. ew. Swidnica. Posiada kosciól kat. par., filia par. Dittmansdorf. W 1842 r. 35 dm., zamek, folw., 282 mk. (44 kat.), szkola kat., mlyn wodny, browar. Czesc wsi Er-licht (1347 Erlecht) lezy nad rzeczka Pilawa (Peilebach).

Seiferdau, 1209 Siffridow, ws, pow. swi-duicki, par. e w. u sw. Trójcy w Swidnicy, kat. kosciól w miejscu, filia par. Kaltenbrunn. "W 1842 r. 42 dm., wolne soltystwo, 2 lenne posiadla, 495 mk. (68 ew.), szkola kat., olejarnia, mlyn wodny, wiatrak,

cegielnia.

Seifersdorf 1.) 1368 r. Si/ridsdorf, dobra ryc. i ws, pow. grotkowski, par. ew. Grot-ków, kosciól kat., filia par. Lipa. W 1861 r. bylo 88 dm., 492 mk. (13 ew.). Dobra ryc. obejmowaly 1143 mr.. ws 2010 mr. 2.) S. al. Seyfersdorf, 1372 Seifredisdor/, ws, pow. swidnicki, par. ew. Dittmannsdorf, kat. kosc. Boegendorf, par. Swidnica. W 1842 r. 62 dm., wolne soltystwo, 495 mk. (79 kat.), szkola ew., browar, mlyn wodny. Do S. nalezaly 2 folwarki. 3.) S., 1288 Si/ridi mila, 1414 Sey-fredisdor/, ws, pow. lignicki, posiada kosciól par. ew., kat. kosciól Klemmerwitz, par. Li-gnica. W 1842 r. 105 dm., 706 mk. (4 kat.), szkola ew., zamek, folw., browar, gorzelnia, cegielnia, 2 wiatraki. Do S. nalezal fol. Sor-ge. 4.) S.j ws, pow. kladzki, posiada kosciól kat., filia par. Nieder Steine. W 1842 r. 98 dm., folw., 486 mk. (2 ew.), szkola kat., gorzelnia. 5.) §., 1233 Sifridsdorf, ws, pow. boleslawski, par. kat. i ew. w miejscu. W 1842 r. 186 dm., 1210 mk. (163 kat.), szkola ew. i kat., mlyn wodny, olejarnia, gorzelnia, browar, piec wapienny. Do S. nalezaly: koi. Feldhaeuser i trzy folwarki. Kosciól paraf. ew. istnieje od 1742 r., z muru wzniesiony w 1811 r. 6.) S. Mittel, Nieder i Ober, ws nad rzka Schwarzgraben, pow. kozuchowski. S. Mittel ma zamek, 2 folw.; S. Meder i Ober, par. ew. Kozuchów, par. kat. Brunzelwaldau. W 1842 r. 101 dm., 617 mk. (39 kat.), cegielnia, olejarnia, mlyn konny, warsztaty plócienne, chodowla bydla i owiec. 7.) S., 1310 &yfridi villa, 1312 Syfridisdorf, ws, pow. górski (Guhrau), par. ewang. Heinzendorf, katol. Seitsch. W 1842 r. 65 dm., 2 wolne soltystwa, 340 mk. (22 ew.), szkola kat. 8.) S., 1413 Seifredisdorf, wies, pow. zlotoryjsko-hajnow-ski, par. kat. Rothbruennig, ew. Ober-Adels-dorf. W 1842 r. 30 dra., zamek, folw., szkola ew., browar, wiatrak. 9.) S., 1301 Siuerts-dorf, 1360 Syfredsdorf, ws, pow. wolowski, par. ew. Dyhrenfurt, kat. kosciól w miejscu, filia par. Wahren. W 1842 r. 53 dm., folw., 339 mk. (58 e w.), szkola kat. 10.) S., 1372 iSeifredisdor/, ws, pow. szunowski, posiada kosciól par. ew., par. kat. Kupferberg. W1842 r. 131 dm., zamek, 2 folw., 648 mk. (18 kat.;, szkola ew., mlyn wodny, olejarnia. 11.) S. Nieder, serbsko-luz. Czyberczyca, ws, pow. roz-borski, nad Czarnym Schoepsem, posiada ko-

sciól par. ew. W 1842 r. 185 dm., 1064 mk. ew., szkola ew., browar, 2 mlyny wodne. Do S. nalezala ws Altendorf. 12.) S. Langen, Nieder i Ober, 1340 Syffredisdorf, 1374 Grossen Seifridisdorff al. Seiberschdorf, ws, pow. rych-bachowski. 8. Nieder-Langen par. ew. Hei-nersdorf, czescia Patnów Górny, posiada kosciól par. kat. W 1842 r. 147 dm., zamek z ogrodem, 2 folw., 1089 mk. (338 kat.J, szkola ew,, browar, gorzelnia, 2 wiatraki, lesnictwo. S. Ober-Langen, par. ew. Heinersdorf, kat. Meder-Langen-Seifersdorf. W 1842 r. 60 dm., folw., 398 mk. (152 kat.), gorzelnia, 2 wiatraki. 13.) S., pow. niemodlinski, ob. Szczebrachcice. Br. Ch.


Silstcrwitz 1.) Gross, 1361 Sinstrowicz, 1381 Sinstirwicz, ws, pow. swidnicki, 'par. ew. Klein-Kniegnitz, kat. Zobten. W 1842 r. 54 dm., wolne soltystwo, 353 mk. (61 ew.), szkola kat., 2 mlyny wodne. Wies ta nalezala dawniej do klasztoru na Piasku we Wroclawiu. Ze wsi prowadzi droga na góre Sobótke (Zobtenberg). 2.) S. Klein, ws, pow. swidnicki, par. kat. Zobten, ew. Klein Kniegnitz. W 1842 r. 54 dm., królewskie podlesnictwo, 425 mk. (30 ew.J, gorzelnia, mlyn wodny. Dawniej wlasnosc klasztoru na Piasku we Wroclawiu.


Sobótka, niem. Zoptenlerg, zwana tez Sleza al. Góra szlazka (Mons silensis), jestto najdalej na pólnoc wysunieta szaro-wakowa góra lesista, sród podgórza Sudetów, panujaca nad dolina Odry, w pow. swidnickim, o 5 mil od Wroclawia, wznies. 720 mt. n. p. m. U stóp jej plynie rzeczka Czarna woda (doplyw Bystrzycy). Góra ta zdaleka widzialna, otoczona zwykle wiencem obloków, odgrywala wazna role w zyciu Slezanów, jako miejsce obrzadków religijnych, góra swieta a zapewne straznica i grodzisko zarazem. Obfite zródlo, tryskajace niedaleko szczytu, ulatwialo pobyt kaplanom czy obroncom grodu. Juz na poczatku XII w. istnial na szczycie góry kosciól nalezacy do klasztoru Panny Maryi na Piasku we Wroclawiu (ob. t. VIII, 657). Gród jest wtedy podobno w posiadaniu Piotra Dunina, który tu zbudowal kosciól i osadzil augustyanów, zakonnicy jednak dla ostrego klimatu przeniesli klasztor do Górki a nastepnie do Wroclawia. Gród bedacy siedziba rycerzy rozbojem sie bawiacych, zostal zburzony w 1471 r. przez mieszczan Wroclawia i Swidnicy. Przechowaly sie slady dawnych walów. Obecnie na szczycie góry stoi kaplica, wzniesiona z kamienia 1702 r. przez przelozonego kosciola P. Maryi na Piasku, Jana

Siwerta, lecz zniszczona wkrótce od pioruna, zlupiona nastepnie przez zloczynców. W pierwsza niedziele po 2 lipca odbywalo sie tu zwykle nabozenstwo odpustowe, sciagajace tlumy ludzi. U stóp góry rozlozylo sie miasteczko Sobótka. Opis (poetyczny) tej góry skreslil Roman Zmorski (Tyg. Illustr., t. V, z 1862 roku). Er. Ch.

Sobótka 1.) niem. Zobten am Berg, 1193 Sa-bat, 1353 Czobotten, miasto w pow. swidnickim, u póln. podnóza góry t. n., nad rzka Sleza, wzn. 532 st. npm.- (góra zas 2200 st.), odl. 2l/2 mili od Swidnicy, 5 mil na pld.-zach. od Wroclawia. Posiada kosciól par. katol., kosciól par. ewang., kaplice katol. sw. Anny slynaca cudami i odpustami, szpital, szkoly, mlyn. Ludnosc trudni sie przewaznie rolnictwem. Do miasta nalezy 356 ha roli, 49 ha lak, 499 ha lasu. W 1843 r, bylo 142 dm., 1620 mk. (1346 kat., 271 ew.. 3 zyd.); 1885 r. bylo 193 dm., 577 budyn., 2344 mk. (1079 mez., 1265 kob.; 1426 kat., 889 ew., 28 zyd.). Miasteczko to do 1810 r. nalezalo do klasztoru na Piasku we Wroclawiu, nastepnie przeszlo na wlasnosc rzadu. Dobra rzadowe skladaja sie z 51 ha roli, 46 ha lak i 2293 ha lasu, tworzacego odrebne lesnictwo. 2.) S., niem. Zobten am Boler, ws, pow. lwowski (Szlask), par. kat. i ew. w miejscu. Ws ma 307 ha, 123 dm., 636 mk. (127 kat.). Dobra S. maja obszaru 451 ha, 7 dm., 43 mk. (11 kat.). 3.) S., niem. Zobten, dobra w pow. strzyglowskim, par. ew. Olesnica, kat. Strzy-glów; 290 ha, l dm., 5 mk. (l kat.).

koniec 10 tomu



Steinkunzendorf, 1372 Kunceendorff, dobra i ws, pow. swidnicki, par. ew. i kat. Pe-terswaldau. Dobra maja l dm., 3 mk. ew., rozleg. 229 ha; ws ma 52 dm., 499 mk. (78 kat.), 319 ha, szkola ewang.

Stewjschill 1396 dzis Staeubchen, dobra i ws, pow. swidnicki, par. ew. Domancz, kat. Schmelwicz. Dobra maja 2 dm., 54 mk. (20 kat.), 104 ha; ws ma 9 dm., 44 mk. (10 ew.), 18 ha.

Stoschendorf, 1371 Stosschendorf, dobra i ws, pow. swidnicki; par. ew. Patnów Górny, kat, Seifersdorf (w. pow. rychbachowskim). Dobra maja 4 dm., 86 mk. (39 ew.), 339 ha; ws 51 dm , 299 mk. (92 ew.), 85 ha.

Strzebielów, niem. Stroebel, ws, pow. swidnicki, par. ów. Rogów, kat. Gorkau. W r. 1885 bylo 42 dra., 392 mk. (41 ew.), 214 ha. Przy koncu XII w. nalezy do klasztoru iia Piasku we Wroclawiu i daje dziesiecine kosciolowi na górze Sobótce (ob. t. VIII, str. (557,662).

Strzelce-4.) S., niem. Strehlitz, 1193 Strelze, ws, pow. swidnicki, par. ew. Domanze, kat. Strzelce. W r. 1885 bylo 80 dm., 675 mk. (86 ew.), rozl. 753 ha. Katol. szkola, mlyn wodny, browar, gorzelnia. Wspominane w dok. z 1193 r. w liczbie wsi nalezacych do uposazenia klasztoru wroclawskiego na Piasku.


Strzyglówka, ob. Strzylawka. §trzyglowski Mlyn, niem, Striegelmuehle, 1193 cStregomen, dobra i wies, pow. swidnicki, par. ew. Klein Kniegnitz, kat. Sobótka. .W r. 1885 dobra mialy 4 dm., 85 mk. (43 kat.), 160 ha; ws 50 dm., 355 mk. (25 ew.), 124 ha. Strzygonowice, pow. wroclawski, ob. Paschwitz


Sulislawice 1.) niem. Zuelzendorf, 1324 Czulislawicz, Sulislai mila, 1375 Ctoelczilndorf, 1385 Czulczendorf, ws i dobra nad rz. Sleza, pow. niemczynski, kosciól par. ewang. w miejscu, kat. Protzan. Ws ma 111 ha (83 roli), 67 dm., 345 mk. (35 kat.); dobra 395 ha (327 roli, 27 lak, 20 lasu), 5 dm., 92 mk. (26 kat.). Na obszarze wsi znajduja sie zródla Slezy, która w poblizu nich obraca juz mlyn.

Przy wsi znajduje sie kolonia zwana u ludu „zlodziejska", urzedownie zas Zuelzendorf Neu al. Ilaschkerei, ma 7 dm., 24 mk. 2.) S., niem. Zuelzendorf^ 1208 Sulzzlauisdorf, Suty-slawendorf, Zulezlai villa, 1389 Czolczendorf, ws i dobra, pow. swidnicki, par. ew. Swidnica, kat. Wierzbno. Ws ma 30 ha (20 roli), 16 dm, 139 mk. (14 kat.); dobra 189 ha (152 roli), 8 dm., 111 mk. (25 kat.).


Swidnica, czesc dóbr rzad. (majorat) Ko-zieglówki, w pow. bedzinskim.

Swidnica, w spisie z 1866 r. Swidlica, ws, pow. dzisienski, w 2 okr. poi., gm. Postawy, okr. wiejski Woropajewszczyzna, o 24 w. od gminy a 92 w. od Dzisny, ma l dm., 11 mk. praw. (w 1865 r. 5 dusz rewiz.).

Swidnica, wzgórze w pow. jaworowskim,

ma pln. od Wielkich Oczów. Wzn. 263 rat. Ob. Lysa 20.).

Swidnica al. Swiednica al. Dublen, potok, w pow. cieszanowskim, powstaje na obszarze Swidnicy, przys. Horynca, plynie przez wsi! Nowiny, Nowe Siolo, Krzywe, uchodzi na obszarze Zaluza z praw. brzegu do Smolinki (So-lotwy), jednego z ramion Lubaczówki. Nazywaja tez S. Solotwa i Solotwina.

Swidnica 1.) mylnie Sidnica, grupa domów w Horyncu, pow. cieszanowski. 2.) S. z Ho-rodnem i Tarasówka, ws, pow. jaworowski, 18 kim na pld.-zach. od Jaworowa, 5 kim. na pln.-wsch. od sadu pow. i urz. poczt, w Kra-kowcu. Na pln. leza Skolin, Wielkie Oczy i Bozawola, na wsch. Wilczagóra i Kochanów-ka, na pld. Ruda Kochanowska i Krakowiec, na zach. Kobylnica Woloska (pow. cieszanowski). Pld.-zach. krawedz wsi przeplywa pot. Szklo i przyjmuje tu z praw. brzegu pot. Hatke. Zabudowania wiejskie leza w srodku obszaru. Najwyzsze wznies, na pln. 238 mt. Czesc wsi nazywa sie Hrycków, druga Tara-sówka. Do obsz. dwór. nalezy grupa domów Horodno. Wlasn. wiek. ma roli or. 579, lak i ogr. 139, past. 43, lasu 254 mr.; wl. mn. roli or. 1099, lak i ogr. 266, past. 367, lasu 19 mr. W r. 1880 bylo 140 dm., 833 mk. w gminie, 6 dm., 35 mk. na obsz. dwór. (457 gr.-kat., 375 rz.-kat., 36 izr.; 494 Rusinów, 374 Polaków). Par. rz.-kat. w Krakowcu, gr.-kat. w Kochanówce. We wsi cerkiew i szkola etatowa 1-klasowa. IM. Dz.



Swidnica, dawniej Siedlnica, Sedelitz r. 1322, Cedelitz r. 1326, Sydlitz r. 1327, Sedl-nicz i". 1333, ScMdnicza r. 1579, urzed. Zedlitz, znaczna osada, zlozona z obszarów dwór. i wlosc., w pow. wschowskim, o 3 kim. na pld. od Wschowy, nad Kopanica Wschowska (doplyw Odry), par. kat. i szkola w,miejscu, par. proteet. Olbraeheiee, poozta w Swidnicy Dolnej (Niederzedlitz), st. dr. zel. w Wschowie. Z S. pisali sie: Klothewig w r. 1322, Weleylinus i Maranus w r. 1326 i Konrad w r. 1333 (Kod. Wielkop.). W r. 1566-1578 skladala sie ta osada z 2 dzialów; jeden nalezal do Rydzynskich, a drugi do Dluskich; Jan Rydzynski posiadal tu 18 lan., 3 zagr. z rola, 7 zagr. bez roli, 14 komór, z bydl., 9 komór, bez bydla, 2 rzemiesl., kowala, kapelana (sacerdos) i owczarza do 50 owiec; na drugim dziale mial Nenker Dluski 7'/a lan. osiadl., 5 zagr. z rola, 3 zagr. bez roli, 9 komór, z bydl., 6 kom. bez bydla i owczarza do 45 owiec (Pawinski, Wielkop., I, 100). Ten podzial przechowal sie dotad; jedna czesc osady zowie sie Dolna Swidnica, a druga Górna. S. Dolna, urzed. Niederzedlitz, tworzy zach. polowe os.; ws ma 75 dm., 465 mk. (169 kat., 296 prot.) i 977 ha (640 roli, 243 lak, 22 la- BU). Dwór ma 6 dm., 107 mk. (42 kat., 651 (przed dolna brama) i Koscielne przed mostem prot.) i 360 ha (223 roli, 39 lak, 85 lasu). | (Laufbruecke). Obecnie po zniesieniu forty-W koncu zeszlego-wieku dziedziczyl te, czesc l fikacyi (po 1837 roku) i zamieniono stoki S. Antoni Dzieduszycki. Na Dolnej S. stoi kosciól par. kat. p. w. sw. Jana Ewang. Jan ze S. mial zalozyc ten kosciól i uposazyc w r. 1300, a biskup poznan. Andrzej mial go poswiecic w r. 1310 (J. Korytkowski, Brevis Deser., II, 258). W r. 1333 wystepuje pleban miejscowy (Kod. Wielkop.). W XVI w., za dziedzictwa Kotwiczów, przeszedl kosciól w rece protestantów; okolo- r. 1693 wrócil do katolików; stanowczo przysadzony w r. 1709 wyrokiem trybunalu piotrkowskiego; wracajacego z wyrokiem plebana, ks. Sosnic-kiego, zabili protestanci swidniccy. W kosciele znajduje sie kilka nagrobków Kotwic7,ów; na suficie jest obraz Matki Boskiej, a pod jej nogami rok 1604 i litery W. L., które oznaczac maja Anne z Litwiców Wojcr; kosztem tej pani odnowionym byl kosciól; tu pochowano jej zwloki w r. 1608. Znaczenia roku 1585 i litery V, zamieszczonych takze na suficie, nie rozwiazano dotad. Ksiegi koscielne zaczynaja sie od r. 1693. Do par. wcielone niegdys byly koscioly filialne w Jedrycho-wicach i w Kowalewie (ob. J. Lukaszewicza: Kr. op. hist. kosc. par., II, 321-6). Parafie, liczaca 375 dusz, skladaja: Czerlejewo, Dry-zyna, Jedrychowice, Kowalewo, Legnowo, Olbrachcice i Swidnica, ^zkoly parafialne sa w Dryzynie i Swidnicy. S. Górna, urzed, Ober-zedlitz, stanowi wsch. czesc osady. Ws z Czer-lejewem (11 dm., 57 mk) tworzy okrag wiejski, majacy 65 dm., 329 mk. (44 kat., 285 prot) i 407 ha (255 roli, 118 lak, 10 lasu). Dwór ma H dym., 110 mk. (73 kat., 37 prot.) i 336 ha (194 roli, 47 lak, 90 lasu); chów bydla holenders. i nabial; wlascicielem jest Mieczyslaw hr. Kwilecki na Oporowie. Okolo r. 1793 posiadal Adam Kwilecki. E. Cal.



Swidnicka Ruda, ob. Ruda (i. IX, 895).

Swidnicka Woda, rzka, dopl. Wystrzycy


koniec 11 tmu


Tampadella, 1209 Tampadel, zapewne Ta-padly, Tupadly, WF, pow. swidnicki, par. ew. Hennersdorf, kat. Gross Wierau. W 1885 r. 294 ha, 478 mk. (40 ew.). Szkola katol.


Tarasiówka, czesc Swidnicy, po w. jawo-rowski.

Teichenau, 1307 Tychenow, ws i dobra, pow. swidnicki, par. ew. Swidnica, kat. Wir-bna. W r. 1885 dobra mialy 168 ha, 7 dm., 76 mk. (29 kat.): ws 22 ha, 24 dm., 194 mk. (86 kat.).


Tscheschen 1.) 1258 r. CzecMna, 1351 Tschechin, dobra i ws, pow. swidnicki, par. ew. Strzyglów, kat. Pastuchów. W r. 1885 dobra mialy 275 ha, 4 dm., 71 mk. (23 kat.); ws 571 ha, 87 dm., 715 mk. (98 kat.). 2.) T., dobra i ws, pow. wolowski, par. ewang.


Tunkendorf, 1372, Tunkendor/, ws, pow. swidnicki, par. ew. Swidnica, kat. Nieder Arnsdorf. W r. 1885 miala 337 ha, 39 dm., 338 mk. (49 kat.).

koniec 12 tomu


Weiss Kirschdorf, Kirstansdorff, dobra i ws, pow. swidnicki, par. ew. Swidnica, kat.
Gross Wierau. W r. 1885 dobra mialy 220 a, 13 dm., 101 mk. (kat. 42); ws 41 ha, 21
dm., 123 mk. (kat. 5).


Weistritz, rzeka, ob. Wystrzyca. Weislritz 1.) Alt, ws, pow. bystrzycki, par. kat. i ew. Bystrzyca. W" r. 1885 miala 1016 ha, 149 dm., 1017 mk. (17 ew.). 2.)j W. Neu, ws, tamze, 933 ha, 115 dm., 658 m k. kat. 3.) W.-Ober, 1385 Ober-Weistriez, dobra i ws w dolinie rzeki Wystrzycy, pow. swidnicki, par. kat. i ew. w miejscu. W r. 1885 dobra mialy 449 ha, 7 dm., 59 mk. (3 kat.); wies 464 ha, 70 dm., 615 mk. (108 kat.); papiernia. Kosciól katol. jest filia par. Dit-mannsdorf; kosciól par. ewang-. istnieje wraz ze szkola od r. 1742. 4.) W. Polnisch, ob. Wystrzyca Polska.


Weizenrodau, 1307 Weyzenrode, ws, pow. swidnicki, par. ew. Swidnica, kat. w miejscu. W r. 1885 ws miala 1064 ha, 90 dm., 1084 mk, (314 kat.). Kosciól par. katol., szkola katol., szkola ewang.

Wejbery, os. karcz,, pow. krotoszynski, ob. Konarzewo.


Wenig, Wenigen, Weningen....., nazw}' niemieckie

tak sie zaczynajace, pomieszczone sa- przewaznie port (lrng'iiu wyrazem zlo/onego nazwiska. 1) Lessen, ws, pow. zielonogórski, par. ew. Logau (Brandenburg), kat. Gross Lessen. W r. 1885 dobra mialy 636 ha, 56 dm., 346 mk. (15 kat.). 2.) W. Mohnan, ws, pow. swidnicki, ob. Mohnau. 3.) W. Nossen, pow. ziebicki, ob. Nossen. 4.) W. JRackwitz, pow. lwowski, ob. Rackwitz. 5.) \\. Walditz, ws, ob. Walditz.


Wifkendorf, 1392 Withindorff, ws, pow. swidnicki, par. ew. Swidnica, kat. Nieder Arns-dorf. W r. 1885 bylo 263 ha, 71 dm., 502 mk. (116 kat.).


Vira, 1371 Wyrów, dobra i ws, pow. swidnicki par. katol. w miejscu, ew. Hennersdorf. W r 1885 ws miala 746 ha, 73 dm., 634 mk. (72 ew.) 2.) W. Klein, 1292 Pana Vira, par. kat. Gross Wierau, ew. Hennersdorf. W r. 1885 ws miala 747 ha, 57 dm., 549 mk. (81 ew.). Szkola kat. Wierau, ob. Wiry. Wierb..., por. Wierzb... Wierba 1.) ws i dwa folw., pow. czauski, gm. Drybin. Ws ma 20 dm., 58 mk. Jeden z folw., dziedzictwo Mackiewiczów, ma wraz z Czyhiry-nowszczyzna 194 dzies. (186 lasu, 4 lak); drugi, dziedzictwo Rakuzo-Suszczewskich, ma 356 dzies. (51 roli, 15 lak, 274 lasu); mlyn wodny przynosi 100 rs. 2.) W., ob. Werby i Wierzba.


Wierischau, 1369 Werusch, dobra i ws, pow. swidnicki, paraf. ew. Ober Graeditz, katol. Koeniglich Graeditz. W r. 1885 dobra mialy 164 ha, 2 dm., 35 mk. (8 ew,); ws 53 ha, 25 dm., 140 mk. (3 kat.); szkola ewang.


Wierzbno, 1.), niem. Wuerlen, ws i dobra, pow. grotkowski, par. kat. Holien - Giersdorf, ewang. Arnsdorf. Ws ma 132 (120 roli), 37 dm., 195 mk. (15 ew.); dobra 237 ha (191 roli), 3 dm., 46 mk. (16 ew.). Szkola katol. W., 2'.) niem. Wuerben, 1373 Wirbin, 1578 Wirbna, ws i dobra nad Widyniowska Woda, pow. nissan-ski, paraf, katol. Kalkau (Kalków?), ew. Odmu-chów. Ws ma 235 ha (180 roli, 18 lak, 23 lasu), 44 dm., 280 mk. katol.; dobra 405 ha (231 roli, 86 lak, 36 lasu), 4 dm., 69 mk. katol. Dawna wlasnosc biskupów wroclawskich, którzy mieli tu juz 1434 swój zamek, dotad stojacy. Lasek debowy pobliski nosi nazwe Zwierzynca. 3.) W., niem. Wuerben, 1243 Yirbna, ws i dobra, pow. swidnicki, paraf, katol. w miejscu, ew. Swidnica. Ws ma 116 ha (93 roli), 98 dm., 873 mk. (85 ew.); dobra 509 ha (368 roli, 68 lak, 48 lasu), 19 dm., 189 mk. (162 ew.). Do r. 1810 bylo wlasnoscia klasztoru w Gryzoborze (Gruessau). We wsi kosciól par. katol., szkola katol., zamek, mlyn wodny, cegielnia, torfiarnia. 4.) W., niem. Wuerben, 1148 r. Yirbeno, 1343 Wirbin, ws, pow. ola-wski, par. kat. w miejscu, ew. Marschwitz. W r. 1885 bylo 1194 ha (1132 roli, 27 lak), 115 dm., 863 mk. (91 ew., 2 zyd.); r. 1840 bylo 796 mk. (39 ew.). Wies ta nalezala pierwotnie do opactwa sw. Wincentego we Wroclawiu. Ludnosc trudni sie uprawa lnu, rzepaku, drzew o-•woeowych. We wsi kosciól paraf, katol. i szkola katol.


Wilków 1.) niem. Wilkau, 1307 Yylkow, 1308 Wylkowin, dobra i ws, pow. swidnicki, par. ew. Swidnica, kat. Weizenrodau. W r. 1885 dobra mialy 270 ha, 10 dm., 99 mk. (27 kat.); ws 380 ha, 53 dm., 485 mk. (129 kat.), zamek. 2.) W., ws, pow. pradnicki, par. ew. Glogowa Górna, kat. Wierzch (Deutsch Muellmeu). W r. 1885 miala 524 ha, 53 dm., 327 mk. kat. 3.) W., niem. Wilkau, 1305 Wilków, dobra i ws, pow. pradnicki, par. kat. Schmellwitz, ew. Gross Pe-terwitz. W r. 1885 dobra mialy 434 ha, 6 dm., 127 mk. (60 ew.); ws 87 ha, 50 dm., 295 mk. (86 ew.), zamek. 4.) W., niem. Wilkau, 1357 Wilców, dobra i ws nad Odra, pow. glogowski, par. ewang. Szlichtyngowa, katol. w miejscu. W r. 1885 dobra mialy 685 ha, 5 dm., 88 mk. (18 kat.); ws 366 ha, 90 dm., 512 mk. (143 kat.). Kosciól par. katolicki i szkola. 5.) W., niem. Wilkau Gross, 1370 Wilków, dobra i ws, pow. niemczynski, par. ew. w miejscu, kat. Niemczyn. W r. 1885 dobra mialy 339 ha, 8 dm., 142 mk. (34 kat.); ws 392 ha, 68 dm., 605 mk. (69 kat.), zamek starozytny. 6.) .W., niem. Wilkau Nieder, Wilkowa, 1353 Wilkaw, 1362 Wilków, dobra i ws, pow. namyslowski, par. kat. i ew. Namyslów. W r. 1885 dobra mialy 179 ha, 10 dm., 212 mk. (80 kat.); ws miala 899 ha, 64 dm., 438 mk. (76 kat.).



W taki sposób objasniaja nazwo „Wisla" wspólczesni nasi lingwisci: Jan Karlowicz i niezyjacy juz Jan Hanusz (ob. Prace filologiczne, 1.1). Czy forma „Wistla" jest pierwotna, co ona •wlasciwie znaczy i dlaczego nie powtarza sie w innych nazwach rzek slowianskich, o tem nie pouczaja nas wspomniani badacze, nie znajdujac swiadectw ni wskazówek rzucajacych swiatlo na te kwestye. Zestawiwszy jednakze dosc liczne dane, nieuwzgleduione przez obu uczonych, mozemy dojsc jezeli nie do stanowczego rozwiazania kwestyi to, w kazdym razie, do wskazówek rozswietlajacych takowa.

Pierwszy Dlugosz, we wstepie geograficznym do swej Historyi powiada, ze Wisla „a nationi-bus orientalibus Polonis yieinis, ab aguae can-dorem Alba aqua... "nominatur". Klonowicz zas, niekoniecznie za Dlugoszem, lecz z tradycyi zapewne poslyszanej gdzies na Powislu, powiada w przedmowie do „Plisa", iz starzy Slowianie zwali te rzeke „Bielaa Woda", ztad (jest to zapewne domysl poety) Niemcy od bialosci Wei-sel a Polacy zas z niemieckiego Wisla". Dlugosz zas domysla sie, ze Wisla znaczy tyle co „wiszaca" (pendens). W jezyku serbskim i chorwackim znajduje sie przymiotnik: „bistar, bistra, bistro", znaczacy: jasny (limpidus) wedle slownika Wuka Karadzicza. Nazwy rzek „Bistra" i „Bistrica" oznaczaja wiec nie szybkosc biegu wody lecz jej jasna barwe. Wiadomo powszechnie, iz nazwy: Bystra i Bystrzyca nosza liczne rzeczki i strumienie. Obok formy: Bystrzyca spotykamy tez równoznaczna zapewne forme: Wystrzyca (moze Wistrzyca) w nazwie rzeczki zwanej dzis po niemiecku Weisti-itz a plynacej pod Swidnica na Szlasku. Drugi raz ta forma pojawia sie w starozytnej nazwie strumienia u-chodzaeego pod Gdanskiem do Wisly a zwanego dzis: Striessbach. Swietopelk, ks. pomorski, nadaje r. 1247 klasztorowi w Oliwie ,,aquarn que dicitur Wstrisza cum molendiuis duobus" (Kod. pomór. Perlbacha). W nadaniu Mestwina z r. 1283 czytamy: „Bisseker (Biesiekierz) cum pra-tls ejusdem ville circa Yislam sitis inter duos rivulos Stritzam yidelicet et Bealstinam". W kilku jeszcze dokumentach powtarza sie ta skrócona widocznie forma nazwy: Stritza (Stryca za: Wystryca). Podobne skrócenie spotykamy w czesto powtarzanej w dokumentach pomorskich nazwie doplywu Wieprza pomorskiego (Wipper), zwanego w dok. z r, 1248 Yettra a juz w r. 1269,


Yogelgesang 1) 1260 Mechnik, Meznicowo, 1316 Meznyc, 1360 Fogelgesang, dobra i ws, pow. niemczynski, par. kat. i ew. Niemczyn. W r. 1885 dobra mialy 142 ha, 3 dm., 45 mk. (15 kat.); ws 31 ha, 25 dm., 195 mk.(23 kat.). Stoi tu stary zamek, otoczony walami. Znaleziono w poblizu ruin zlote naczynia i pierscien. 2) V. ws, pow. kamionogórski, parafia ewang. Kon-radswaldau, kat. Gottesberg. W r. 1885 miala 67 ha, 20 dm., 99 mk. (8 kat.). W polowie XIV w. rycerz Konrad Czastalowie otrzymal od Agnieszki, ks. swidnicki ej, obszarlasu, który wycial, zalozyl wies na prawie niem. i zbudowal zamek, którego szczatki przechowaly sie na obszarze przyleglej wsi Konradswaldau. Ober. 3) V., dobra i ws, pow. olesnicki, par. ew. Bern-stadt, kat. Klein Zoellnig. W r. 1885 dobra mialy 174 ha, l dom., 11 mk. (2 kat.); ws68 ha, 28 dm., 153 mk. (8 kat.).

koniec 13 tomu


Wystrzyca, zapewne to samo co Bystrzyca^ zwana tez Swidnicka Woda, niem. Weistritz i Schweidnitzer Wasser, rzeka, lewy doplyw Odry, powstaje na wznies. 1602 stóp w górach Wal-denburskich, na Szlasku(w okolicy Walbrzycha), na obszarze gminy Ober Wueste Giersdorf, ze stoków góry Brunnberg, ze zródla Rumpelbrun-nen, wyplywajacego z wielkim szumem z jaskini sród warstw porfiru. Rzeczka z poczatku dzieli pasmo gór Sowich od Wysokiego Lasu (Hochwaldgebirge), zblizajacych sie tak do siebie, ze miedzy niemi ledwo sie miesci wazka droga i kilka domów. Najpiekniejsza czesc doliny górnego biegu W. zowie sie Szlaska dolina (Schlesierthal), przy której znajduja sie ruiny zamku Kynau. Na pól mili przed Swidnica rozszerza sie dolina i W. przechodzi na plaszczyzne, na której z praw. brzegu przyjmuje rz. Peile, prowadzaca wody Sowich gór i Soboeka wode (Zobtenwasser), wyplywajaca ze stoków, Geiersbergu. Z lewego brzegu przyjmuje Strzy-gowska wode, plynaca od Sattelwaldu przez Ho-henfriedeberg, z doplywem Peleznica (Polsnitz), prowadzaca wody strumieni przerzynajacych doliny Waldenburga i Salzbrunnu i splywajacych na równiny pod Preibui'giem. W. uchodzi do Odry z lew. brzegu, naprzeciw ujscia Widawy. Dlugosc biegu 11 mil. Nad W. lezy Swidnica i Katy. Er. Ch.



Wystrzyca Polska, niem. Weistritz Pol-niscli, 1340 Wistrida Polonicalis, 1362 i 1372 Polnusscken Weissericz, ws i dobra, pow. swidnicki, par. kat. i ew. w Swidnicy. Ws ma 241 ha (201 roli, 13 lak, 3 lasu), 45 dm., 466 mk. (72 katol.); dobra 88 ha (76 roli), 5 dm., 57 mk. (4 kat.). Dwa mlyny wodne. Istniala tu kuznica miedzi.



Zedlitc 1.) dobra i ws, pow. trzebnieki, par. kat. Lossen, ew. Pasehkerwitz. W r. 1885 dobra mialy 598 ha, 6 dm., 110 mk. (18 kat.); ws 285 ha, 54 dm., 329 mk. (22 kat.). 2.) Z., ws, pow. toszeeko-gliwicki, par. kat. Ostropa, ew. Gliwice. W r. 1885 miala 44 ha, 13 dm., 132 mk. kat. 3.) Z., r. 1392 Ciedlicz, ws i dobra, pow. stynawski, par. ew. w miejscu, kat. Lue-ben. Ws ma 496 ha (379 roli), 79 dm., 385 mk. (10 kat.); dobra majij 607 ha (368 roli, 69 łak, 111 lasu), 10 dm., 177 mk. (25 kat.). Kosciól par. ewang. w miejscu. 4.) Z., 1376 Czedlicz, dobra l ws, pow. grotkowski, par. kat. Gross Karlowitz, ew. Odmuehów. W r, 1885 dobra mialy 68 ha, 2 dm., 13 mk. (l ew.). Ws 279 ha, 31 dm., 224 mk. kat. 5.) Z., 1341 r. Zedlicz, 1360 Gzedlicz mila, dobra, pow. wroclawski, par. kat. u sw. Maurycego we Wroclawiu, ew. Wroclaw. W r. 1885 dobra mialy 69 ha, 9 dm., 65 mk. (22 kat.). 6.) Z., poi. Sie-dlice, 1358 Sedlicz, ws, pow. olawski, par. kat. Olawa, ew. w miejscu. Ma 866 ha (470 roli, 256 lak, 31 lasu), 114 dm., 740 mk. (49 kat.), Królewskie nadlesnictwo i miejskie lesnictwo. W r. 1396 Ludwik ks. na Brzegu sprzedal miastu Olawie te wies z prawem patronatu nad istniejacym juz kosciolem parafialnym. Kosciól przeszedl r. 1534 w rece protestantów. Od r, 1663 do 1818 pastor rezydowal w Olawie. Szkola istniala juz r. 1396. W poblizu wsi na górze z'w. Kieferberg, miedzy Odra a Olawa, znaleziono cmentarzysko z urnami. 7.) Z., pow, opolski, ob. Orabice. 8.) Z., pow. swidnicki, ob. Piaseczno 1).


Zirlau, 1307 Cirla, 1348 Cyria, dobra i ws, pow. swidnicki, par. kat. i ew. Freiburg. W r. 1885 dobra mialy 396 ha, 7 dm., 73 mk. (13 kat.); ws 1302 ba, 179 dm., 2283 mk. (290 kat.).


Zobtenbergforst, lesnictwo, pow. swidnicki, par. kat. i ew. Sobótka (Zobten}, W r. 1885 bylo 2405 ha, 2 dm , 9 mk. (2 kat.).

koniec 14 tomu


koniec tomu 14



Dopiski tom 15

Cyrla, al. Czyrla, wdok. z r. 1386 Czirla, ws, pow. swidnicki, ob. Zirlau (t. XIV).


Górka, niem. GorTeau, ws, pow. swidnicki. W r. 1256 Tomasz, biskup wroclawski, poswieca w G, kosciól, zaproszony przez opata klasztoru sw. Maryi we Wroclawiu, który tu zalozyl swoja filie klasztorna. Tu wówczas porwal biskupa i uprowadzil jego przeciwnik Boleslaw, ks. szlaski (Mon. Poi., III, 29).


Gorkau, ws, pow. swidnicki, ob. Górka

tom 16


Slawinazczyzna, ws, pow. owrucki, gm. i par. praw. Chrystynówka (2 w.), 22 w. od Owruoza, 33 dm., 243 mk. * mstko, pow. olktuki. W dole, z r. 1279 „rilla eplscopalis". Dok. z r. 1286 Leszek Czarny nadaje swobody dobrom biskupim a mianowicie calej kasztelami slawko wskiej (Kod. kat. krak., I, 114, 121). W dok. z roku 1306 wystepuje kasztelania slawkowska. Piotr bisk. krak., aktem z r. 1452 wciela do miasta przylegle role i zarosle, nadaje prawo wrebu w lasach na budowle i lamania skal, poddaje kmieci z calego okregu slawkowskiego jury-zdykcyi sadu miejskiego. Szynkarze moga jedynie w S. zaopatrywac sie w piwo. Rajcom sluzy przywilej sprowadzania i sprzedazy piwa swidnickiego. "Wolne rybolóstwo w Przemszy Bialej i wybrzeza jej nadaje dla zalozenia ogrodów (Kod. kat. krak., II, 367).